नेपाळचे पंतप्रधान शेर बहादूर देउबा(Sher Bahadur Deuba) गेल्या आठवड्यात भारत भेटीवर आले होते तेव्हा त्यांनी अनौपचारिक संभाषणात सांगितले होते की त्यांनी चीनचे परराष्ट्र मंत्री वांग यी यांना सांगितले होते की आम्हाला कर्जाची नाही तर अनुदानाची गरज आहे. पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी आम्हाला चीनकडून कर्जाची गरज नाही, असे देउबा म्हणाले होते.(why-didnt-nepal-fall-into-the-trap-of-china-like-sri-lanka-and-pakistan)
वस्तुस्थिती अशी आहे की चीनच्या सर्व प्रयत्नांनंतरही नेपाळने बेल्ट अँड रोड प्रकल्पांतर्गत कोणत्याही करारावर स्वाक्षरी केली नाही आणि वांग यी काठमांडूहून रिकाम्या हाताने परतले. नेपाळचा हा निर्णय दक्षिण आशियातील इतर देशांच्या तुलनेत शहाणपणाचा म्हणावा लागेल. पाकिस्तान(Pakistan) आणि श्रीलंकेत आज अस्थिरता आणि आर्थिक संकटाची परिस्थिती आहे. यामागे चीन हेही एक कारण मानले जात आहे.
पाकिस्तानवर जे एकूण कर्ज आहे त्याच्या 10 टक्के कर्ज चीनचे आहे. आज इम्रान खान चीनच्या अगदी जवळ असून लष्कर अमेरिकेच्या आवाजात बोलत असल्याचे दिसते. त्यामुळे देशात राजकीय अस्थिरता निर्माण झाली आहे. श्रीलंकेची परिस्थिती अगदी उलट आहे, त्यांच्याकडे पेट्रोल आणि डिझेल घेण्यासाठी परकीय चलन नाही.
महिंदा राजपक्षे यांचे सरकार गंभीर संकटाच्या काळातून जात आहे. पायाभूत सुविधांच्या विकासासाठी चीनकडून चढ्या व्याजदराने घेतलेल्या कर्जामुळे देशाचे कंबरडेही मोडले असल्याचे बोलले जात आहे. सरकारविरोधात संतप्त झालेल्या लोकांना आंदोलन करण्यापासून रोखण्यासाठी सध्या देशभरात लॉकडाऊनची परिस्थिती आहे.
पाकिस्तान आणि श्रीलंकेतील ही स्थिती दक्षिण आणि दक्षिण पूर्व आशियातील इतर देशांसाठीही धडा आहे. चीनने नेपाळ, मालदीव आणि बांगलादेश(Bangladesh)वरही बेल्ट अँड रोड प्रकल्पात सहभागी होण्यासाठी दबाव आणला आहे. काही काळापूर्वी नेपाळवर चीनचा प्रभाव वाढताना दिसत होता.
आता जरी श्रीलंकेला चीनमुळे उद्ध्वस्त झाल्याचे समजत असले तरी पाकिस्तानची परिस्थिती वेगळी आहे. पाकिस्तानचे पंतप्रधान इम्रान खान हे सातत्याने अमेरिकन प्रशासनावर हल्लाबोल करत आहेत आणि ते चीनच्या अगदी जवळ दिसत आहेत. अमेरिका आपले सरकार पाडण्याचा प्रयत्न करत असल्याचा थेट आरोप त्यांनी केला आहे.
मात्र, पाकिस्तानची ही रणनीती आत्मघातकी असल्याचे तज्ज्ञांचे मत आहे. याचे कारण म्हणजे युक्रेनवरील हल्ल्यानंतर अमेरिकेला त्यांना सोबत आणायचे होते, पण इम्रान खान यांनी सतत त्यांच्यावर टीका करून त्यांचा मार्ग रोखला. त्याऐवजी तो चीनच्या दरबारात उघडपणे जाताना दिसले, ही ड्रॅगनसाठी चांगली गोष्ट आहे.
पण अमेरिकेच्या बाजूने काही विधाने करून पाकिस्तान चीनवर दबाव आणू शकतो, पण तसे करू शकला नाही. आता दुबळा पाकिस्तान अमेरिकेच्या हिताचा नसेल, पण चीन त्याचा फायदा नक्कीच घेईल. ही श्रीलंका(Sri Lanka) आणि पाकिस्तानसारख्या देशांची धोरणात्मक चूक आणि नेपाळचे शहाणपण आहे.
