महाराष्ट्राचे राजकीय नाट्य कसे संपेल हे कोणालाच माहीत नाही. उद्धव सरकार टिकेल की पडेल, या प्रश्नाचे उत्तर सर्वांनाच जाणून घ्यायचे आहे, पण त्याहून महत्त्वाचे म्हणजे या राजकीय परिस्थिती जी या राजकीय पेचप्रसंगानंतर निर्माण होणार आहे. राजकीय विश्लेषक नीरजा चौधरी यांनी लिहिलेल्या लेखात महाराष्ट्रातील राजकीय संकटाचा एक वेगळा पैलू स्पष्ट करण्याचा प्रयत्न केला आहे.(Shiv Sena, Neerja Chaudhary, Uddhav Thackeray, Rebel MLA, BJP, Rebel Shinde)
महाराष्ट्रातले सरकार पडले आणि शिवसेनेत फूट पडली तर पक्ष कमकुवत होईल असे नाही तर कुणाची अस्वस्थता आणखी वाढू शकते, अशी शक्यता त्यांनी व्यक्त केली आहे. इतकेच नव्हे तर राज्यात भाजपचा प्रभाव आधीच वाढला असून नव्या परिस्थितीत येथे राजकारणाची दोन नवीन धुरा तयार होऊ शकतात.
नीरजा चौधरी लिहितात की या नाटकाला दोन बाजू आहेत. प्रथम, सरकार कोण बनवणार? आतापर्यंतची परिस्थिती अशी आहे की, शिवसेनेत फूट पडली आहे. एकनाथ शिंदे आणि भाजप नेतृत्व याची प्रतीक्षा करत आहे की, ३७ बंडखोर आमदारांचा जादुई आकडा कधी मिळेल. बंडखोर शिंदे गटाला शिवसेनेच्या दोनतृतीयांश आमदारांचा पाठिंबा मिळाल्यास शिंदे हे विधानसभेतील शिवसेनेचे नेते असल्याचा दावा कायदेशीररित्या करू शकतात, उद्धव ठाकरे नाहीत.
त्यामुळे शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील ‘अधिकृत’ शिवसेनेच्या गटासह भाजपला सरकार स्थापन करण्याचा मार्ग मोकळा होईल. अपक्ष आणि छोटे पक्ष देखील त्यांच्यात सामील होतील कारण आपण हे लक्षात ठेवले पाहिजे की अशा २० आमदारांनी नुकत्याच झालेल्या MLC निवडणुकीत भाजप उमेदवाराला मतदान केले होते. पण दुसरीही शक्यता आहे. जादुई आकडा गोळा करण्यात शिंदे अपयशी ठरले, तर महाराष्ट्रात काही काळ राष्ट्रपती राजवट लागू शकते का, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.
आणि भाजप आणि शिंदे सेना सरकार स्थापन करण्याच्या स्थितीत पोहोचल्यावर विधानसभा पूर्ववत होईल का? राजकीय समीकरणे बदलून उद्धव ठाकरेंनी स्वत:ची आणि पक्षाची प्रतिमा वाचवण्यासाठी भाजप सरकारला पाठिंबा देण्याची तयारी ठेवावी, अशी परिस्थितीही निर्माण होऊ शकते. पण ते आत ठेऊ शकतात भाजप सरकार बनवू, पण मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस नाही तर दुसरे कोणीतरी व्हावे, जे उद्धव यांच्यावर सातत्याने हल्लाबोल करत आहेत.
दरम्यान, शिवसेना नेते संजय राऊत यांनी बंडखोरांना ऑफर दिली आहे की ते मुंबईत परतले तर शिवसेना एमव्हीए युती तोडण्याचा विचार करू शकते. शिवसेनेने भाजपसोबत सरकार स्थापन करावे, अशी बंडखोरांची मागणी आहे. भाजपसाठी आणखी एक शिंदे फॅक्टर आहे. शिंदे हे मोठे नेते आहेत, २०१९ मध्ये एमव्हीएमध्ये मुख्यमंत्र्यांच्या नावावर चर्चा सुरू असताना त्यांच्या नावाचीही चर्चा झाली होती, मात्र नंतर शरद पवारांनी उद्धव यांच्या नावाचा आग्रह धरला होता. सध्या तरी भाजपला शिंदे आणि त्यांच्या गटाला सोबत ओढायचे आहे.
या नाटकाचे दुसरे चित्र जरा मोठे आहे. भाजप केवळ महाराष्ट्रात सरकार स्थापन करण्याचा विचार करत नाही तर शिवसेनेला मोठा धक्का देण्याचाही त्यांचा मानस आहे जेणेकरून ते पुन्हा कधीही आव्हान देण्याच्या स्थितीत येऊ नये. आज परिस्थिती अशी आहे की राज्यात भाजपचा जनाधार वाढला असून शिवसेनेचा प्रभाव कमी झाला आहे.
अशा स्थितीत शिवसेनेकडे पर्याय काय, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे. स्पष्टपणे, उद्धव पक्षातील नाराजीचा आवाज ऐकण्यात अपयशी ठरले. काही दिवसांपासून त्यांची प्रकृती अस्वस्थ असण्याचे कारण असू शकते, पण ते त्यांचेच आमदार आणि मंत्री आवाक्याबाहेर असल्याचे मोठे कारण सांगितले जात आहे.
मुख्यमंत्र्यांचे शासकीय निवासस्थान सोडून भावनिक भाषणे देणे हा बंडखोर आमदारांना परत आणण्याच्या रणनीतीचा भाग असू शकतो. मुख्यमंत्रीपद सोडण्याबाबत ते काहीही बोलले तरी ते एक प्रकारे नैतिकता दाखवत होते. बंडखोर आमदारांना आपल्याला मुख्यमंत्रीपदी पाहायचे नाही, असे सांगितल्यास आपण राजीनामा देण्यास तयार असल्याचे ठाकरे यांनी बुधवारी सांगितले होते.
एवढेच नाही तर आपण (ठाकरे) पक्षाचे नेतृत्व करू शकत नाही असे शिवसैनिकांना वाटत असेल तर आपण शिवसेना पक्षाध्यक्षपद सोडण्यास तयार असल्याचे मुख्यमंत्र्यांनी सांगितले. इथे सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे या संवादातून उद्धव पक्षाच्या कार्यकर्त्यांशी जोडण्याचा प्रयत्न करत होते. ठाकरे घराण्याशी शिवसैनिक वर्षानुवर्षे एकनिष्ठ आहेत. ते प्रत्येक निवडणुकीत शिवसेनेला मतदान करत आहेत कारण ते स्वतःला सैनिक समजतात.
पक्षाचा विधिमंडळ पक्ष फुटला तर विधानसभेबाहेरील संघटनेत त्याचा परिणाम वेगळा होऊ शकतो, असे मानले जाते. फुट कशी पडते यावर शिवसेनेचे राजकीय भवितव्य अवलंबून राहणार आहे. अशा स्थितीत उद्धव ठाकरेंचे संघटनेवरील नियंत्रण सुटणार का, हा मोठा प्रश्न आहे. ठाकरे कुटुंबाशिवाय शिवसेना चालणार का? याच्याशी संबंधित आणखी एक प्रश्न वारंवार विचारला जातो की, गांधी घराण्याशिवाय काँग्रेस टिकेल का?
१९९१ मध्ये दिग्गज चेहरा छगन भुजबळांकडे गेला, २००५ मध्ये नारायण राणे गेले, २००५ मध्ये उद्धव यांचे बंधू राज ठाकरेही वेगळे झाले पण ठाकरेंचा दबदबा कायम राहिला. आजच्या संदर्भात एक गोष्ट निश्चित आहे की शिंदे यांच्या यशानंतर उद्धव यांची सेना कमकुवत पक्षच राहणार आहे.
मात्र, महाराष्ट्रात शिवसेनेशिवाय आणखी कोणालातरी असा मोठा धक्का बसला आहे, ती म्हणजे काँग्रेस. शिवसेनेसोबत जाण्याचा निर्णय काहीही झाला असला तरी आज महाराष्ट्र हे एकमेव मोठे राज्य आहे जिथे काँग्रेसची सत्ता आहे. जर एमव्हीए सरकार पडले, तर आर्थिक शक्तीस्थान म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या राज्यावरील कार्यकारी नियंत्रण काँग्रेस गमावेल. तो MVA मध्ये एक कनिष्ठ भागीदार असूनही, त्याचा प्रभाव खूप आहे.
येथील सत्तेबाहेर राहिल्यानंतर कमकुवत केंद्रीय नेतृत्वामुळे राजकीयदृष्ट्या कमकुवत वाटणाऱ्या काँग्रेसची अवस्था आणखी बिकट होऊ शकते. त्याचे आमदार इतर गट फोडण्याचा प्रयत्न करू शकतात. असो, अनेक आमदारांनी एमएलसी निवडणुकीत क्रॉस व्होटिंग केले होते.
अशा परिस्थितीत एमव्हीए सरकार पडल्यानंतर केवळ शरद पवारच त्यांचा पक्ष राष्ट्रवादी काँग्रेसला चांगल्या स्थितीत आणू शकतात. काँग्रेस कमकुवत झाल्यामुळे निर्माण झालेली जागा व्यापण्याची क्षमता पक्षात आहे. हे आत्ताच सांगणे घाईचे आहे पण भविष्यात महाराष्ट्रातील राजकीय चित्र भाजप विरुद्ध राष्ट्रवादी काँग्रेस असा झाला तर आश्चर्य वाटायला नको.
महत्वाच्या बातम्या
संजय राऊतांच्या ‘त्या’ वक्तव्याने उद्धव ठाकरे अन् शरद पवार अडचणीत, वक्तव्याचा निषेध करण्याची मागणी
शिंदेंची बाजू घेणाऱ्या गोगावलेंना किशोरी पेडणेकरांनी ठणकावले; आॅडीओ क्लिप व्हायरल
मला माझ्या कष्टाचे पैसै दिले नाहीत, तारक मेहता शोच्या मेकर्सवर मुख्य कलाकाराचे गंभीर आरोप
