घड्याळाकडे पाहिलं का, किती उशीर झालाय? सुट्टी घेतली तर पगार अर्धा करीन. सामान मिळत नाहीयेत, तू घेतलाय ना? तू एवढे चांगले कपडे घालून का येते, माझ्या नवऱ्यावर लाईन मारतेस? इतर घरी जाऊन तिथल्या पुरुषांना फसवता आणि आरोप मात्र माझ्या पतीवर करताय…घरात काम करणाऱ्या बायकांना रोज अशा गलिच्छ शिवीगाळांना सामोरे जावे लागते. मालकिणीसोबत भांडण झाले, तर मालक संधी पाहून शोषण करतात, पण या महिला जगण्यासाठी तोही त्रास सहन करतात. आंतरराष्ट्रीय घरेलू कामगार दिनानिमित्त हा अहवाल वाचा, घरकामगारांची अग्निपरीक्षा…(Labor Day, Vasant Kunj, Driver, International Labor Organization)
३५ वर्षीय रितू (नाव बदलले आहे) ही दिल्लीतील पॉश एरिया असलेल्या वसंत कुंजमधील खोल्यांमध्ये काम करते. रितू सांगते की लहान वयात बिहारच्या मधेपुरा जिल्ह्यात कुटुंबीयांचे लग्न झाले. सासरच्या घरी पोहोचल्यावर नवरा काही काम करत नसल्याचं तिला समजलं. दारू पिऊन मला मारहाण करणे एवढेच त्याचे काम आहे. २००४ मध्ये ती पतीसोबत दिल्लीला राहायला गेली. लवकरच ती दोन मुलांची आई झाली. स्वतःचा आणि मुलांचा उदरनिर्वाह करण्यासाठी ती घर काम करू लागली.
तरुण वय, सडपातळ शरीर आणि मालकाचे घाणेरडे डोळे हे टाळण्यासाठी मी माझ्याच साडीत कासवासारखा स्वतःला झाकण्याचा प्रयत्न करत असे. पाणी देण्याच्या बहाण्याने बोलावायचे, ग्लास पडल्यावर साफसफाईसाठी बोलवायचे, आणि मालक मला चुकीच्या ठिकाणी स्पर्श करण्याचा प्रयत्न करायचे. मी घाबरून पळून जायचे. जास्त वेळ मालकिणीच्या डोळ्यांसमोर राहायचे. एके दिवशी मालकीण घरात नव्हती. त्या दिवशी माझ्यावर जबरदस्ती करण्यात आली. मी खूप रडले दुसऱ्या दिवशी कामावर गेले नाही.
शिवीगाळ, चोरीचे आरोप होणे ही आता सवयच झाल्याचे रितू सांगते. आता सरकारने आमच्यासाठी काहीतरी नियम करावेत, तर कदाचित आमचे नशीब बदलेल. पतीलाही सांगू शकत नाही किंवा मालकिणीलाही तक्रार करू शकत नाही, कारण माझे कोणी ऐकत नाही. मला प्रश्नांच्या वर्तुळात टाकले जाते. माझा नवरा माझ्यावर संशय घेऊन मारहाण करायचा.
मालकीनीला तक्रार करावी तर ती कमावरून काढून टाकीन. दुसऱ्या ठिकाणी पटकन काम मिळायचे नाही असा विचार मनात आला आणि मग मुलांचे चेहरे डोळ्यासमोर आले, त्यांचे काय होईल या विचाराने मन थरथरले. शेवटी पोटाच्या भुकेपुढे इज्जत हारली. आता तीन घरात काम करून ५५०० हजार रुपये कमावते, असे रितू सांगते. या पैशातून फक्त दोन वेळचे पोट भरण्याचा जुगाडच शक्य आहे.
दिल्लीतील झोपडपट्टीत वाढलेली निर्मला (नाव बदलले आहे) वसंत विहारमध्ये कामाला जाते. ५० वर्षीय निर्मला सांगतात की, तिचा नवरा ड्रायव्हर आहे. लॉकडाऊन झाल्यापासून त्याच्याकडे काम नाही. दोन मुले आहेत. मी पहाटे ४ च्या आधी उठते. प्रथम मी माझे घरचे काम करते, मग सकाळी ६ ते रात्री १० पर्यंत मी घरकाम करते त्यानंतर जाऊन कुठे मी ८००० कमवू शकते.
१९९१ सालची गोष्ट आहे. आई घरकाम करायची. त्यावेळी मी ९वीत शिकत होते. अचानक आई आजारी पडली. मला शाळा सोडून कामावर जावे लागले. तेव्हापासून आजपर्यंत मी घरकाम करत आहे. मी लहान असताना माझ्या मालकिणी माझ्यावर संशय घ्यायच्या. चांगले कपडे घालने, लिपस्टिक, टिकली लावणे तर गैरवर्तन होते. पण काय करणार? घर चालवण्यासाठी सगळ्यांचे ऐकून कामात मग्न राहावे लागायचे. जसजसे वय झाले तसतसे त्यांच्या वृत्तीत फारसा फरक पडला नाही. फक्त आरोप बदलले आहे.
मध्य प्रदेशातील सुलेखा मॉडेल टाऊनमध्ये काम करते. सुलेखाचा नवरा ड्रायव्हर आहे, त्याला लॉकडाऊननंतर फारसे काम नव्हते. दोघांना दोन मुले आहेत. सुलेखा सांगतात की, सध्या मी दोन घरांमध्ये झाडून पुसणे, जेवण-भांडी घासण्याची कामे करते. मग मला फक्त ४५०० रुपये मिळतात, पण दोन चांगले शब्द किंवा आपलेपणा कधीच मिळाला नाही.
१० मिनिटं उशीर झाला तरी ऐकावं लागतं, पण मालकाच्या घरी पाहुणे आल्यावर किंवा खास जेवण बनवायचं असेल तर तासन्तास उशीर होतो, हे लक्षात येत नाही, असं सुलेखा सांगतात. कितीही आजारी असले तरी डोकेदुखी, सर्दी, ताप असेल तर कोणीही म्हटले नाही आधी एक कप चहा बनव आणि प्या आणि मग काम कर. जर तुम्हाला बरे वाटत नसेल तर आजच राहू द्या. जास्त आजारपणामुळे किंवा कुठेतरी जाण्यासाठी एक-दोन दिवस सुट्टी असेल तर मालक पगार कापतात. त्या लोकांना महिन्यात अनेक सुट्ट्या असतात, पण आम्हाला मात्र सुट्ट्या मिळत नाहीत.
इंटरनॅशनल लेबर ऑर्गनायझेशनच्या अहवालानुसार, सध्या भारतात ४८ लाखांहून अधिक महिला घरकामगार आहेत. मात्र, देशात घरकामगारांची खरी संख्या सुमारे आठ कोटी आहे. घरगुती मदतनीस म्हणून काम करणाऱ्या महिलांवर अत्याचार, मानसिक, शारीरिक आणि लैंगिक छळ केला जातो. गेल्या महिन्यातच दिल्लीत एका नोकरदार महिलेसोबत अत्याचाराची भीषण घटना समोर आली होती. ४८वर्षीय महिलेला तिच्या मालकांनी एवढी मारहाण केली की ती बेशुद्ध अवस्थेत आढळली. महिलेचे हात-पाय तुटले आणि तिचे केसही कापले गेले होते. नॅशनल अलायन्स ऑफ डोमेस्टिक वर्कर्स (NADW) अशा महिलांच्या हक्कांसाठी लढत आहे.
NADW ची महिला शाखा आज आंतरराष्ट्रीय घरेलू कामगार दिनानिमित्त दिल्ली, राजस्थान, महाराष्ट्र आणि कर्नाटकच्या मुख्यमंत्री आणि कामगार मंत्र्यांना १० हजारांहून अधिक पोस्टकार्ड पाठवणार असून, घरकामगारांच्या हक्कांची मागणी करणार आहे.
घरकामगारांच्या मागण्या:
घरकामगारांसाठी नियम व कायदे केले पाहिजेत.
घरगुती कामगारांची कामगार विभागाकडे नोंदणी करणे आवश्यक आहे.
त्यांना मजूर असल्याचे ओळखपत्र मिळाले पाहिजे.
घरगुती कामगारांकडे ईएसआय कार्ड असणे आवश्यक आहे.
घरकामगारांचे किमान वेतन निश्चित करावे.
५० वर्षांवरील महिलांना पेन्शन मिळावी.
साप्ताहिक आणि वार्षिक सुट्ट्या सेट कराव्यात.
महत्वाच्या बातम्या-
‘होय मी कामगारांकडून कोट्यावधी रूपये घेतले’; सदावर्तेंनी दिली कबुली; वाचा पैशांचा हिशोब..
“सदावर्तेंची जीभ हासडणाऱ्याला ११ लाख अन् जी महिला कामगार त्यांच्या हातात बांगड्या भरेल तिला ५ लाख”
गुणरत्न सदावर्ते कसे घ्यायचे एस टी कामगारांकडून पैसे? ऑडीओ क्लिपमधून खळबळजनक खुलासा
ST कामगारांचा उद्रेक समर्थनीय नसला तरी त्यांच्यावर ही वेळ का आली? प्रसिद्ध दिग्दर्शकाची पोस्ट व्हायरल
