भात, गहू या पारंपरिक पिकांशिवाय आता अनेक शेतकरी औषधी वनस्पतींची लागवड करत आहेत. कारण यामध्ये नफा चांगला आहे. औषधी वनस्पतींची चांगली लागवड कशी होईल हे जाणून घेऊया. प्रति हेक्टरी किती तुळशी तेलाचे उत्पादन होईल. उत्तर प्रदेशातील हरदोई जिल्ह्यात शेतकरी परंपरेने भात, गहू आणि ऊसाची लागवड करत आहेत. काही प्रगतीशील शेतकरी ऊस पिकातून नफाही घेत आहेत.
मात्र जिल्ह्यातील एक शेतकरी पूर्णपणे वेगळ्या पद्धतीने शेती करून लाखोंचा नफा कमावत आहे. होय, तुम्ही घराच्या अंगणात तुळशीला उगवलेली पाहिली असेल. हरदोईच्या नीर गावात राहणारा अभिमन्यू सुमारे 1 हेक्टरमध्ये तुळशीची लागवड करत आहे, त्यामुळे त्यांना पारंपरिक पिकांपेक्षा जास्त नफा मिळत आहे. जास्त शेती केल्यास ९० दिवसांत लाखोंचे उत्पन्न मिळते.
शेतकरी अभिमन्यूने सांगितले की, जवळच्या सीतापूर जिल्ह्यात एक शेतकऱ्याने तुळशीचे पीक घेतले होते. तेथे अभिमन्यूने त्या शेतकऱ्याकडून यासंदर्भात माहिती घेतली. त्यानंतर हरदोईचे जिल्हा फलोत्पादन अधिकारी सुरेश कुमार यांची भेट घेतली. जाणून घेऊया तुळशीचे पीक घेतल्यानंतर त्यातून नफा कसा मिळवता येईल. आज त्याला या लागवडीतून लाखोंचा नफा मिळत आहे.
शेतकऱ्याने सांगितले की, तुळशीची लागवड रेताड मातीत करता येते. हे करण्यापूर्वी शेतातील पाणी वाहून जाण्याची योग्य व्यवस्था करावी. त्याची सर्वोत्तम प्रजाती ओसीमम बॅसिलिकम आहे. ही प्रजाती तेल उत्पादनासाठी घेतली जाते. हे मुख्यतः परफ्यूम आणि औषधांसाठी वापरले जाते. कॉस्मेटिक उद्योगात तुळशीच्या तेलाला मोठी मागणी आहे. जून-जुलैमध्ये पेरलेले तुळशीचे पीक हिवाळ्यात चांगल्या स्थितीत येते.
शेत तयार करताना हॅरो कल्टिव्हेटरने सुमारे २० सें.मी.पर्यंत जमीन कापली जाते. तण काढून टाकल्यानंतर शेणखत वापरतात. एका हेक्टरमध्ये सुमारे 20 टन शेणखत वापरले जाते. बियाणे किंवा झाडे 10 सेमी अंतरावर वाढलेल्या बेडमध्ये लावली जातात. 15 ते 20 दिवसात बियाणे तयार होते. कोरड्या हंगामात दुपारनंतर शेताला पाणी दिले जाते आणि पाऊस व्यवस्थित सुरू राहिल्यास सिंचनाची गरज भासत नाही.
तुळशीचे शेत स्वच्छ व नीटनेटके ठेवण्यासाठी सुमारे ३ ते ४ आठवड्यांनी वेळोवेळी तण काढणे आवश्यक आहे. तुळशीचे रोप तयार केल्यानंतर, तुळशीच्या रोपातून तेल काढले जाते आणि ऊर्धपातन पद्धतीने पाने काढली जातात. सुमारे 1 हेक्टरमध्ये 100 किलोपेक्षा जास्त तेल काढले जाते.
शेतकऱ्याने सांगितले की, गेल्या वर्षी तुळशीच्या तेलाचा भाव प्रतिलिटर 2000 पर्यंत होता. कोरोनाच्या काळात तुळशीच्या तेलाची मागणी वाढली होती. तुळस लागवडीतही त्यांना भरपूर नफा मिळाला. तुळशीचे पीक सुमारे ९० दिवसांत तयार होते जे अमर्याद नफा देते. कारण बाजारात तुळशीच्या तेलाची किंमत सातत्याने वाढत आहे.
हरदोईचे जिल्हा फलोत्पादन अधिकारी सुरेश कुमार यांनी सांगितले की, पारंपारिक शेती सोडून औषधी शेती ही शेतकऱ्यांसाठी खूप फायदेशीर आहे. चौपालच्या माध्यमातून वेळोवेळी औषधी शेतीची माहिती शेतकऱ्यांना दिली जात आहे. याचा लाभ हरदोई येथील शेतकरी मोठ्या प्रमाणात घेत आहेत. अशा शेतकऱ्यांचा शासनाकडून वेळोवेळी सन्मानही करण्यात येतो. तुळशी ही एक औषधी वनस्पती आहे. ज्याच्या पानांमध्ये अत्यंत फायदेशीर गुणधर्म लपलेले असतात.
महत्वाच्या बातम्या
15 कोटींसाठी केला अभिनेते सतीश कौशिक यांचा खून, फार्महाऊसच्या मालकानेच केला घात
फक्त ७५ घरे असलेल्या ‘या’ गावाने देशाला आजवर दिलेत ४७ IAS आणि IPS अधिकारी; वाचा त्या गावाची भन्नाट स्टोरी
राष्ट्रवादीने केला उद्धव ठाकरेंचा करेक्ट कार्यक्रम! शिवसेनेचा मोठा नेता फोडत पाडले खिंडार
