Muralidhar Mohol : नागरी उड्डाण राज्यमंत्री मुरलीधर मोहोळ (Muralidhar Mohol) यांनी अहमदाबाद (Ahmedabad) येथे नुकत्याच घडलेल्या एअर इंडिया (Air India) विमान अपघाताच्या पार्श्वभूमीवर संभाव्य घातपाताच्या शक्यतेचा उल्लेख करत अधिक सखोल तपासाची गरज व्यक्त केली आहे. त्यांच्या मते, जीपीएस स्पूफिंग (GPS Spoofing) आणि सायबर हल्ल्यांमुळे हवाई वाहतुकीला वाढता धोका निर्माण होत आहे.
जीपीएस स्पूफिंग म्हणजे काय?
जीपीएस स्पूफिंग (GPS Spoofing) ही एक प्रकारची सायबर हल्ल्याची पद्धत आहे. यामध्ये विमानांच्या नेव्हिगेशन सिस्टिमला खोटे किंवा दिशाभूल करणारे सिग्नल दिले जातात. त्यामुळे विमानाचा मार्ग चुकतो, हवेत धडक होण्याचा धोका निर्माण होतो किंवा धावपट्टीवर अपघात होण्याची शक्यता वाढते.
भारतात वाढत्या घटनांची आकडेवारी
नोव्हेंबर २०२३ ते फेब्रुवारी २०२४ या चार महिन्यांच्या कालावधीत अमृतसर (Amritsar) व जम्मू (Jammu) या सीमावर्ती भागात तब्बल ४६५ जीपीएस स्पूफिंगच्या घटना घडल्या. या काळात विमानांची नेव्हिगेशन सिस्टिम अचूक माहिती देण्यात अपयशी ठरल्याचे अनेकदा दिसून आले.
याच काळात दिल्ली (Delhi) वरून जम्मूकडे जाणाऱ्या एअर इंडियाच्या विमानाला नेव्हिगेशनमध्ये गडबड आल्यामुळे दिल्लीला परत बोलावण्यात आले होते. याशिवाय, एप्रिल महिन्यात म्यानमार (Myanmar) मध्ये ऑपरेशन ब्रह्मा (Operation Brahma) दरम्यान भारतीय वायुसेनेच्या सी-१३०जे (C-130J) विमानालाही स्पूफिंगचा फटका बसल्याचे समोर आले.
आंतरराष्ट्रीय चिंता आणि आकडे
इंटरनॅशनल एअर ट्रान्सपोर्ट असोसिएशन (IATA) च्या अहवालानुसार, २०२३ ते २०२४ या वर्षभरात जीपीएस स्पूफिंगच्या घटनांमध्ये ५००% वाढ झाली आहे. सिग्नल जॅमिंगच्या घटनांमध्येही १७५% वाढ झाली आहे. २०२४ मध्ये एकूण ४.३ लाख तक्रारी जगभरातून प्राप्त झाल्या असून, त्या २०२३ मधील २.६ लाख घटनांपेक्षा ६२% अधिक आहेत.
इजिप्त (Egypt), लेबनॉन (Lebanon), काळा समुद्र (Black Sea) आणि रशिया-एस्टोनिया-लाटव्हिया सीमांवर अशा घटना आता सामान्य बनल्या आहेत.
भारतातील सायबर सुरक्षेची गरज
भारत-पाकिस्तान (India-Pakistan) सीमेवर लाहोर (Lahore) जवळही जीपीएस सिग्नल जॅमिंगचे नमुने आढळून आले आहेत. याशिवाय, हवाई वाहतूक क्षेत्राला रॅन्समवेअर, अनधिकृत प्रवेश, आणि क्रेडेन्शियल चोरी अशा सायबर हल्ल्यांनाही तोंड द्यावे लागत आहे.
अमेरिकेच्या फेडरल एव्हिएशन एडमिनिस्ट्रेशनने देखील अशा सायबर हल्ल्यांमुळे विमानांना मार्ग बदलावा लागतो किंवा ते अन्यत्र वळवावे लागते, असे स्पष्ट केले आहे. FAAने या संदर्भात एक विशेष वेबसाइट तयार केली असून, पायलट तिथे अशा घटनांची नोंद करू शकतात.
मोहोळ यांचा इशारा
मुरलीधर मोहोळ यांनी सांगितले की, अहमदाबाद येथील अपघातामागे जीपीएस स्पूफिंग किंवा अन्य सायबर हल्ल्याचा संबंध आहे का, हे तपासातून स्पष्ट होईल. मात्र, सद्यस्थितीत या घटनेचा तपास घातपाताच्या शक्यतेच्या दृष्टीकोनातूनही केला जात आहे, असे त्यांनी स्पष्ट केले. त्यामुळे या घटनेकडे केवळ तांत्रिक बिघाड म्हणून न पाहता, राष्ट्रीय सुरक्षेच्या दृष्टिकोनातूनही गंभीरपणे विचार करण्याची गरज असल्याचे स्पष्ट होत आहे.
