Indira Gandhi : धर्माच्या आधारावर भारताची फाळणी करून स्वतंत्र अस्तित्व मिळवलेल्या पाकिस्तानने आजही भारतात अराजकता माजवण्याचा आणि काश्मीरमध्ये दहशत पसरवण्याचा प्रयत्न सुरूच ठेवला आहे. पहलगाम (Pahalgam Terror Attack) येथे घडलेला अलीकडचा दहशतवादी हल्ला हा पाकिस्तानच्या अशाच विकृत धोरणाचा नमुना आहे. भारताने वेळोवेळी पाकिस्तानला धडा शिकवला असतानाही, पाक लष्कर आणि दहशतवादी संघटना अजूनही सीमापार दहशतवाद पोसत आहेत, आणि भारतातील धार्मिक ध्रुवीकरण वाढवण्याचे षडयंत्र रचत आहेत.
पहलगामच्या हल्ल्यानंतर देशभरातून संतापाची लाट उसळली आहे. आता पाकिस्तानच्या उरलेल्या भागांचेही तुकडे न करता त्यांची मस्ती उतरणार नाही, अशी भावना सर्वसामान्यांपासून लष्करी तज्ज्ञांपर्यंत उमटत आहे. भारताने सिंधू जल करारावर आघात करण्याचा निर्णय घेतला असला, तरी त्याची अंमलबजावणी सुलभ नाही; अनेक धोरणात्मक पावले उचलावी लागतील.
दरम्यान, काश्मीरमध्ये पर्यटन वाढत असतानाच आणि स्थानिक नागरिकही पर्यटकांचे मनापासून स्वागत करत असतानाच, पाकिस्तानने पुन्हा अशांतता निर्माण करण्याचे डावपेच सुरू केल्याचे स्पष्ट होत आहे.
1971 मध्ये पाकिस्तानच्या फाटाफुटीचा इतिहास
अशा परिस्थितीत, 1971 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धाचा इतिहास पुन्हा आठवल्याशिवाय राहत नाही. तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी (Indira Gandhi) यांनी दुर्गेचे रूप धारण करत पाकिस्तानला जबर धडा शिकवला होता. अवघ्या 13 दिवसांत पाकिस्तानचे दोन तुकडे झाले आणि बांगलादेश (Bangladesh) या नवीन राष्ट्राची निर्मिती झाली.
1947 मध्ये फाळणी झाल्यानंतर पाकिस्तान दोन भागांत विभागले गेले – पश्चिम पाकिस्तान (आजचा पाकिस्तान) आणि पूर्व पाकिस्तान (आजचा बांगलादेश). मात्र, राजकीय आणि आर्थिक सत्तेचा संपूर्ण ताबा पश्चिम पाकिस्तानने घेतल्याने पूर्व पाकिस्तानातील असंतोष वाढत गेला. भाषिक आणि सांस्कृतिक भेदभावाविरुद्ध आवाज उठवत पूर्व पाकिस्तानात स्वातंत्र्याची चळवळ उभी राहिली.
1970 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये शेख मुजीबुर रहमान यांच्या अवामी लीगने बहुमत मिळवले, तरीही पश्चिम पाकिस्तानने त्यांना सत्ता दिली नाही. परिणामी, स्वातंत्र्यलढ्याला गती मिळाली. 25 मार्च 1971 रोजी पाकिस्तानी लष्कराने ‘ऑपरेशन सर्चलाइट’ अंतर्गत पूर्व पाकिस्तानात नरसंहार घडवला. लाखो बांगलादेशी नागरिकांनी भारतात आश्रय घेतल्याने भारतावर मोठा ताण आला.
भारताचे निर्णायक पाऊल
या संकटावर इंदिरा गांधींनी आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठावर आवाज उठवला. अखेर 3 डिसेंबर 1971 रोजी पाकिस्तानने भारतीय हवाई तळांवर हल्ला केल्यानंतर भारत थेट युद्धात उतरला. ‘ऑपरेशन कॅक्टस लिली’ अंतर्गत भारताने बांगलादेश मुक्ती वाहिनीसोबत लढत पाकिस्तानला नामोहरम केले.
16 डिसेंबर 1971 रोजी ढाक्यात पाकिस्तानी लष्कराचे लेफ्टनंट जनरल नियाझी यांनी 93,000 सैनिकांसह आत्मसमर्पण केले. हा जगातील सर्वात मोठा लष्करी शरणागतीचा प्रसंग होता. यानंतर बांगलादेश स्वतंत्र राष्ट्र म्हणून उदयास आला.
शिमला करार आणि नंतरची स्थिती
युद्धानंतर भारत आणि पाकिस्तानमध्ये 2 जुलै 1972 रोजी शिमला करार झाला. शांततेने वाद सोडवण्याचे आश्वासन दोन्ही देशांनी दिले. मात्र प्रत्यक्षात पाकिस्तानने त्यानंतरही अनेकदा कराराचे उल्लंघन केले. पहलगामसारख्या हल्ल्यांनी ते पुन्हा सिद्ध झाले आहे.
आजची परिस्थिती पाहता, पाकिस्तानवर कठोर उपाययोजना केल्याशिवाय त्याला वठणीवर आणता येणार नाही, अशी भावना देशात प्रबळ होत आहे. इतिहासाची पुनरावृत्ती होईल का, याकडे आता सर्वांचे लक्ष लागले आहे.
indira-gandhi-divided-pakistan-into-two-parts-in-just-13-days
