Pune News : पुण्यातील बुधवार पेठ (Budhwar Peth, Pune) मध्ये राहणाऱ्या आणि वनस्पती शास्त्रज्ञ म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या डॉ. हेमा साने (Hema Sane) यांचे शुक्रवारी पहाटे निधन झाले. वयाच्या ८५ व्या वर्षी त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. वनस्पती क्षेत्रातील एनसायक्लोपिडिया म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या डॉ. साने यांनी निसर्गाशी सुसंवाद साधून, विजेशिवाय जीवन जगण्याचा आदर्श कायम ठेवला. त्यांच्या घरात टिव्ही, रेफ्रिजरेटर, मायक्रोवेव्ह किंवा वॉटर हीटरसारखी आधुनिक उपकरणे नव्हती. त्यांनी दाखवून दिले की, विजेशिवायही जीवन सुलभपणे जगता येते.

शैक्षणिक आणि व्यावसायिक जीवन

हेमा साने (Hema Sane) यांचा जन्म १३ मार्च १९४० रोजी झाला. त्यांनी वनस्पतीशास्त्र विषयात एम.एस्सी. आणि पीएच.डी. पूर्ण केली. भारतीय विद्या शास्त्रात एम.ए. आणि एम.फिल पर्यंत शिक्षण घेतले. पुण्यातील आबासाहेब गरवारे महाविद्यालय (Abasaheb Garware College, Pune) मध्ये वनस्पतीशास्त्र विभागाच्या प्रमुख म्हणून त्यांनी आपली सेवा संपन्न केली. सेवानिवृत्ती नंतरही त्या विज्ञान आणि निसर्ग संवर्धन कार्यात सक्रीय होत्या.

सोप्या जीवनशैलीचा आदर्श

जोगेश्वरी मंदिरासमोरील शीतलादेवी पार भागातील जुनाट वाड्यात (Jogeshwari Mandir Area, Pune) त्या राहात होत्या. डॉ. साने यांनी सांगितले की, घरातील चार मांजरे, एक मुंगुस आणि घुबडसह काही पक्षी हेच त्यांचे कुटुंब आहेत. त्यांनी दिवसा सूर्यप्रकाश आणि रात्री कंदिलाच्या प्रकाशात अभ्यास केला. नोकरीच्या शेवटच्या दहा वर्षांत त्यांनी लुना वाहन वापरले, पण त्यानंतर मुख्यतः पायी प्रवास केला. वाड्यातील विहिरीतील पाणी वापरून त्यांनी दैनंदिन जीवन जगले. अलीकडील काही वर्षांत सौर ऊर्जेवर चालणारा दिवा वापरण्यास सुरुवात केली.

लेखन व संशोधन

डॉ. साने यांनी वनस्पती, पर्यावरण, इतिहास आणि प्राच्यविद्या यावर तीसहून अधिक पुस्तके लिहिली. त्यांनी ‘शंभरेक संशोधन प्रबंध’ आणि सम्राट अशोकावर ‘देवानंपिय पियदसी राञो अशोक’ यासारखी ग्रंथलेखन केले. विद्यार्थ्यांसाठी बायोलॉजी (सहलेखिका – वीणा अरबाट, Veena Arbat), इंडस्ट्रीयल बॉटनी (सहलेखिका – डॉ. सविता रहांगदळे, Savita Rahangdale) यांसारखी पुस्तके तयार केली. पर्यावरण आणि निसर्ग संवर्धन क्षेत्रातील विविध संस्थांकडून त्यांना गौरविण्यात आले. अनेक विद्यार्थ्यांना पीएचडी मार्गदर्शनही त्यांनी केले. डॉ. हेमा साने (Hema Sane) यांचे निधन म्हणजे वनस्पतीशास्त्र आणि निसर्ग संवर्धन क्षेत्रासाठी मोठा नुकसान ठरले.