भारतातील ‘या’ कुटुंबाकडे एकेकाळी होता सर्वात जास्त पैसा, इंग्रजही त्यांच्याकडून घ्यायचे कर्ज

‘भारत कधीकाळी सोन्याचा पक्षी होता’ हे तुम्ही कोणाच्या ना कोणाकडून ऐकले असेलच. पण ज्यांच्या अफाट संपत्तीने भारताला ही पदवी मिळवून दिली ते कोण होते? ज्यांना लुटण्यासाठी इंग्रजांना भारतात यावे लागले. ज्यांच्याकडे अगणित माणसे आणि अफाट खजिना सांगितला जात आहे.(Property, Jagat Seth, Mughal Emperor Muhammad Shah, Manik Chand, Aurangzeb, British Government)

आज आम्ही अशाच एका ‘जगत सेठ’ (Jagat Seth)बद्दल सांगणार आहोत, ज्यांच्याकडे इतका पैसा होता की इंग्रजही त्याच्याकडून कर्ज घेत असत. व्यापारी बनून, शासक बनून नाही. वास्तविक ‘जगत सेठ’ हे नाव नसून एक उपाधी आहे, जे १७२३ मध्ये मुघल सम्राट मुहम्मद शाहने फतेहचंद यांना दिले होते.

यानंतर संपूर्ण कुटुंब ‘जगतशेठ घराणे’ म्हणून प्रसिद्ध झाले. या घराण्याचे संस्थापक म्हणून सेठ माणिक चंद मानले जात होते. माणिकचंद हा नवाब मुर्शिद कुली खानचा रोखपाल तर होताच, पण प्रांताचा महसूलही त्याच्याकडे जमा होता. त्या दोघांनी मिळून बंगालची नवी राजधानी मुर्शिदाबादची स्थापना केली.

त्याने औरंगजेबाला एक कोटी तीस लाखांऐवजी दोन कोटी भाडे पाठवले होते. माणिकचंद यांच्यानंतर कुटुंबाची धुरा फतेहचंद यांच्या हाती आली, ज्यांच्या काळात हे कुटुंब उच्च शिखरावर पोहोचले. जगतसेठ घराण्याबद्दल असे म्हटले जाते की या घराण्याला हवे असेल तर ते सोन्या-चांदीची भिंत बांधून गंगेचा प्रवाह थांबवू शकतात.

या घराण्याने फतेहचंदच्या काळात सर्वाधिक संपत्ती कमावली. त्यावेळी त्यांची संपत्ती सुमारे £१०,०००,००० पाउंड होती, जी आज £१००० बिलियन पाउंडच्या जवळपास असेल. ब्रिटीश सरकारच्या कागदपत्रांनुसार, त्याच्याकडे इंग्लंडमधील सर्व बँकांपेक्षा जास्त पैसा होता, काही अहवालांनी असा अंदाज लावला होता की १७२० च्या दशकात ब्रिटीश अर्थव्यवस्था जगत सेठांच्या संपत्तीपेक्षा कमी होती.

पण उगवणारा सूर्यही एक ना एक दिवस मावळतो. या घराण्याचा अंत होण्याचे कारण म्हणजे इंग्रजांनी केलेला विश्वासघात. जगतसेठने इंग्रजांना खूप मोठे कर्ज दिले होते, पण नंतर इंग्रजांनी स्पष्टपणे नकार दिला की जगतसेठचे ईस्ट इंडिया कंपनीवर कोणतेही कर्ज आहे. हा या घरच्यांना मोठा धक्का होता.

इसवी सन १९१२ पर्यंत या कुटुंबातील सेठांना ब्रिटीशांकडून जगतसेठ या पदवीने काही प्रमाणात पेन्शन मिळत राहिली. मात्र नंतर ही पेन्शनही बंद झाली. एकेकाळी कुटुंबाच्या संमतीशिवाय क्वचितच कोणताही मोठा निर्णय भारतात घेतला जातो, आजच्या युगात त्यांना कोणी ओळखतही नाही. जगत सेठच्या चढ-उताराची ही कहाणी याआधी तुम्हाला माहीत आहे का? आम्हाला लिहून कळवा.

महत्त्वाच्या बातम्या
“कुठं फेडाल ही पापं? तुम्ही नरकातच जाल”; अजितदादांनी अधिकाऱ्यांना झाप झाप झापले
मुंबईतील हॉटेलमधील घटनेने खळबळ, संभोग करताना ६१ वर्षीय व्यक्तीचा मृत्यु, कारण अस्पष्ट
एकेकाळी झाडू-पोछा मारायचा KKR चा हा खेळाडू, आता कमवतोय करोडो, वाचा यशोगाथा
VIDEO: टाईट लेगीन्स घालून जान्हवी कपूर चालवत होती सायकल, झाली oops momment ची शिकार